Κυριακή 31 Μαΐου 2015

31 Μαϊου: Παγκόσμια ημέρα κατά του καπνίσματος

Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 31 Μαΐου, με απόφαση που πήρε το 1988 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, για να μας υπενθυμίζει τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος.

Το κάπνισμα, ένας από τους σημαντικότερους τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου, κοστίζει στην Ελλάδα από πλευράς υγείας και απώλειας παραγωγικότητας περίπου 2,14 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Το πρόβλημα του καπνίσματος είναι εξαιρετικά σημαντικό στην χώρα μας, δεδομένου ότι έχουμε τα πρωτεία στην κατανάλωση τσιγάρων και μάλιστα η συχνότητα του καπνίσματος αυξάνεται στη χώρα μας σε αντίθεση με τις άλλες Δυτικοευρωπαϊκές χώρες, όπου η συχνότητα βαίνει μειούμενη (μείωση σχεδόν κατά 50% τα τελευταία χρόνια).

Στη χώρα μας το 51,2% των ανδρών, το 25,7% των γυναικών και το 38,2% του γενικού πληθυσμού είναι καπνιστές και μάλιστα στις πιο παραγωγικές ηλικίες (25- 44 ετών) το ποσοστό των καπνιστών φθάνει το 64,2%, 37,0% και 50,7% αντίστοιχα. Το δραματικό, όμως, είναι ότι ακόμη και σε νέες ηλικίες κάτω των 25 ετών το ποσοστό των καπνιστών είναι ιδιαίτερα σημαντικό με το 1/3 των ατόμων, ιδίως ανδρών, να καπνίζει.

Το γεγονός αυτό έχει εξαιρετική σημασία, γιατί όπως δείχνουν διάφορες μελέτες, η πλειονότητα των καπνιστών αρχίζει το κάπνισμα πριν από την ηλικία των 25 ετών και δυστυχώς οι μισοί έφηβοι που καπνίζουν θα γίνουν μόνιμοι καπνιστές ήδη από την ηλικία των 18 ετών.


Το κάπνισμα «κλέβει» χρόνια απ' τη ζωή μας 

Οι κίνδυνοι από το κάπνισμα αυξάνονται όσο μικραίνει η ηλικία έναρξης του καπνίσματος και όσο αυξάνεται η συνολική διάρκεια του καπνίσματος και ο μέσος αριθμός των τσιγάρων που καταναλώνονται.

Έτσι οι άνδρες μόνιμοι καπνιστές αναμένεται να έχουν απώλεια 13,2 ετών διάρκειας ζωής και οι γυναίκες μόνιμες καπνίστριες απώλεια 14,5 ετών διάρκειας ζωής. Κατά τον 21ο αιώνα το κάπνισμα αναμένεται να σκοτώσει 1,0 δισεκατομμύριο ανθρώπους (δηλαδή το 50% των καπνιστών ή το 9% του γενικού πληθυσμού). Από την άλλη πλευρά η διακοπή του καπνίσματος πριν από την ηλικία των 40 ετών αναμένεται να επιφέρει μείωση της θνητότητας από το κάπνισμα κατά 90%.

Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι το κάπνισμα ευθύνεται για 1 στους 5 θανάτους διεθνώς, ενώ στην Ελλάδα περίπου 20.000 άτομα πεθαίνουν ετησίως από νοσήματα που έχουν σχέση με το κάπνισμα.

Το κάπνισμα σχετίζεται με πληθώρα χρόνιων παθήσεων, όπως αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, τύφλωση, λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, ανευρύσματα αορτής, καρδιοπάθειες, χρόνιες πνευμονοπάθειες, περιφερική αρτηριοπάθεια, έλκος δωδεκαδακτύλου, μείωση της γονιμότητας κ.λπ., αλλά και καρκίνων σχεδόν σε όλα τα όργανα του σώματος.

Ο κίνδυνος καρδιακού επεισοδίου σε καπνιστές τουλάχιστον 20 τσιγάρων την ημέρα είναι τριπλάσιος στους άνδρες και εξαπλάσιος στις γυναίκες σε σχέση με τους μη καπνιστές, ενώ τουλάχιστον 1.000 άτομα στην Ελλάδα σε ετήσια βάση παθαίνουν έμφραγμα του μυοκαρδίου εξαιτίας του καπνίσματος.

Στο κάπνισμα οφείλεται το 13% όλων των θανάτων από αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Επίσης στο κάπνισμα σχετίζεται με αποφρακτική θρομβαγγειίτιδα (νόσος Buerger) στους καπνιστές νέας ηλικίας και περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια, η οποία προσβάλλει το 20% των ηλικιωμένων καπνιστών με υψηλή θνητότητα από καρδιαγγειακά επεισόδια, που φθάνει το 40- 50%/5ετία.

Στους πνεύμονες το κάπνισμα καταστρέφει τις αεροφόρες οδούς και προκαλεί άσθμα, χρόνια βρογχίτιδα και εμφύσημα, ενώ ευθύνεται για το 80-90% των θανάτων από χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.

Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου είναι σημαντικά αυξημένος στους καπνιστές και στα δύο φύλα και μάλιστα ορισμένοι καρκίνοι, όπως του πνεύμονα, του στοματοφάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου, της ουροδόχου κύστεως κ.λπ. οφείλονται κατά μεγάλο ποσοστό στο κάπνισμα σε ποσοστά που φθάνουν και το 90%.

Η συχνότητα του καπνίσματος δεν είναι αμελητέα στις έγκυες γυναίκες (11%) και ευθύνεται για πολλά προβλήματα του εμβρύου και του νεογνού, όπως αυξημένος κίνδυνος αποβολής (14%), θνησιγένειας του εμβρύου, χαμηλό σωματικό βάρος γέννησης (20-30%), επηρεασμένη πνευμονική λειτουργία του νεογνού, σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (SIDS: 10%) και πιθανώς σχετίζεται με γνωστικά και αναπτυξιακά σύνδρομα των παιδιών.



Τι περιέχει ο καπνός του τσιγάρου;

Η νικοτίνη είναι το κύριο συστατικό του καπνού. Ένα τσιγάρο περιέχει 10-15 mg νικοτίνης και με το κάπνισμα απελευθερώνεται στον οργανισμό περίπου 1.0 mg νικοτίνης. Πέραν της νικοτίνης ο καπνός του τσιγάρου περιέχει πάνω από 7.000 χημικές ουσίες εκ των οποίων πάνω από 250 είναι τοξικές και τουλάχιστον 69 γνωστές καρκινογόνες. 

Η νικοτίνη είναι μια εθιστική ουσία, η οποία απορροφάται ταχύτατα από τον οργανισμό. Μέσα σε 10’’-20’’ από την απορρόφηση φτάνει στον εγκέφαλο, όπου προκαλεί έντονη και ενισχυτική ανταπόκριση, που περιλαμβάνει χαλάρωση, μείωση του stress, αυξημένη εγρήγορση, βελτιωμένη συγκέντρωση και αλλαγές της διάθεσης, που αποτελούν και την κύρια αιτία για τον εθισμό και την ανάπτυξη εξάρτησης από τη νικοτίνη. 

Η νικοτίνη είναι από τις πιο τοξικές ουσίες παγκοσμίως με πολλαπλές ανεπιθύμητες δράσεις, όπως απελευθέρωση κατεχολαμινών με αποτέλεσμα αύξηση της καρδιακής συχνότητας και παροδική αύξηση της αρτηριακής πίεσης, αγγειοσύσπαση στεφανιαίων και περιφερικών αγγείων, αντίσταση στην ινσουλίνη, δυσμενή επίδραση στα λιπίδια, δυσλειτουργία του ενδοθηλίου των αγγείων, στυτική δυσλειτουργία, τερατογένεση του εμβρύου και μέσω της αναστολής της απόπτωσης και της επιτάχυνσης της αγγειογένεσης προώθηση της ανάπτυξης και της διασποράς του καρκίνου και επιτάχυνση της αθηροσκλήρωσης. 


Παθητικοί καπνιστές, τα παράπλευρα θύματα

Οι μη καπνιστές αποτελούν παράπλευρα θύματα του καπνίσματος. Το παθητικό κάπνισμα οφείλεται στην αναπνοή αέρα που περιέχει κυρίως τον καπνό που εκλύεται από την κάφτρα του τσιγάρου αλλά και τον καπνό που εκπνέεται από τον καπνιστή. Σε παθητικό κάπνισμα εκτίθενται τουλάχιστον 2 στους 5 μη καπνιστές διεθνώς (Ελλάδα: 52,3% των ενηλίκων στους χώρους εργασίας, 72,2% στα εστιατόρια κ.λπ. και 65,7% στο σπίτι) και τουλάχιστον 1 στα 2 παιδιά (90% των νέων στο σπίτι).

Ο αέρας που εισπνέει ο παθητικός καπνιστής είναι τέσσερις φορές πιο τοξικός από τον αέρα που εισπνέει ο καπνιστής εκτός κλειστών χώρων με τριπλάσια ποσότητα CO και 10- 30πλάσια ποσότητα νιτροζαμινών (γνωστών καρκινογόνων). Στην Ελλάδα το επίπεδο των ιδιαίτερα τοξικών μικροσωματιδίων διαμέτρου <2.5 μg (PM2.5) είναι εξαιρετικά υψηλό σε κλειστούς χώρους, όπως εστιατόρια, καφέ και μπαρ, ακόμη και σε χώρους μη καπνιστών σε αντίθεση με άλλες χώρες, όπου μετά την καθολική εφαρμογή της διακοπής του καπνίσματος το επίπεδο των μικροσωματιδίων είναι πολύ χαμηλό. 

Το παθητικό κάπνισμα έχει συσχετιστεί στους ενήλικες με αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, επιβάρυνση του αναπνευστικού συστήματος, καρκίνο πνεύμονα, μείωση της γονιμότητας και χαμηλό βάρος γέννησης, ενώ στα παιδιά έχει συσχετισθεί με νευροπάθειες, διαταραχές της μνήμης, μέση ωτίτιδα, πνευμονοπάθειες και σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου των νεογνών. 


Γιατί δεν μπορείτε να κόψετε το κάπνισμα;

Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που με λίγη προσπάθεια καταφέρνουν να κόψουν το κάπνισμα, ενώ κάποιοι άλλοι δυσκολεύονται πολύ και δεν μπορούν να σταματήσουν αυτήν την βλαβερή για την υγεία συνήθεια. Οι επιστήμονες ωστόσο πιστεύουν ότι έχουν ανακαλύψει τι είναι αυτό που τους εμποδίζει...

Οι ερευνητές ανακάλυψαν τι φταίει και κάποιοι άνθρωποι απλά δεν μπορούν να σταματήσουν το κάπνισμα: Πιστεύουν ότι η αδυναμία τους αυτή σχετίζεται με μια δραστηριότητα του εγκεφάλου.

Οι επιστήμονες από τις ΗΠΑ βρήκαν ένα τρόπο για να μπορέσουν να προβλέψουν πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι για κάποιο άτομο μια στρατηγική διακοπής του καπνίσματος που βασίζεται στην ανταμοιβή  μελετώντας την δραστηριότητα του εγκεφάλου του.

Στο πλαίσιο αυτό παρατήρησαν τις μαγνητικές τομογραφίες των εγκεφάλων καπνιστών που είχαν στερηθεί τη νικοτίνη. Διαπίστωσαν, λοιπόν, ότι όσοι εμφάνιζαν την πιο αδύναμη ανταπόκριση στην ανταμοιβή, είχαν και πιο αδύναμη θέληση να διακόψουν το κάπνισμα ακόμη και αν κάποιος τους προσέφερε χρήματα για να το πράξουν.

«Πιστεύουμε ότι τα ευρήματά μας θα βοηθήσουν να εξηγήσουμε για ποιο λόγο κάποιοι καπνιστές βρίσκουν τόσο δύσκολο να κόψουν το κάπνισμα», λέει ο Dr Stephen Wilson, βοηθός καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο Penn State, στην Pennsylvania.

Κάποια δυνητικά κίνητρα που θα ωθούσαν κάποιον στη διακοπή του καπνίσματος, όπως, π.χ., η εξοικονόμηση χρημάτων και τα οφέλη της αποχής από το κάπνισμα στην υγεία, μπορεί να μην αποτελούν προτεραιότητα για ορισμένα άτομα και κατά συνέπεια να μην έχουν κανέναν αντίκτυπο στην συμπεριφορά τους.

Οι επιστήμονες στο πλαίσιο της έρευνάς τους επιστράτευσαν 44 καπνιστές με σκοπό να εξετάσουν πώς αντιδρά το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου εκείνων που προσδοκούν να καπνίσουν στην χρηματική ανταμοιβή και εκείνων που δεν αναμένουν να καπνίσουν, και την επακόλουθη προθυμία των καπνιστών να παραιτηθούν από το κάπνισμα σε μια προσπάθεια να κερδίσουν χρήματα.


Οι συμμετέχοντες ηλικίας από 18 έως 45 ετών, ανέφεραν όλοι ότι κάπνισαν 10 τσιγάρα λιγότερα την ημέρα σε ένα διάστημα 12 μηνών.  Τους είχαν δοθεί οδηγίες από τους ερευνητές να απέχουν από το κάπνισμα και να μην χρησιμοποιήσουν κανένα προϊόν που να περιέχει νικοτίνη 12 ώρες πριν το πείραμα.

Ο καθένας πέρασε κάποιο χρόνο σε ένα σαρωτή fMRI, ενώ ταυτόχρονα έπαιζε ένα παιχνίδι με κάρτες που έπρεπε να μαντέψουν σωστά για να κερδίσουν χρήματα.

Οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν ότι θα πρέπει να περιμένουν περίπου δύο ώρες, ώσπου να τελειώσει η όλη διαδικασία και να μπορέσουν να καπνίσουν ένα τσιγάρο.

Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, οι μισοί από τους συμμετέχοντες ενημερώθηκαν ότι έγινε ένα λάθος, και πως επιτρέπεται να καπνίσουν κατά τη διάρκεια ενός διαλείμματος 50 λεπτών που θα συμβεί μέσα σε στα επόμενα 16 λεπτά.  Ωστόσο, όταν ήρθε η ώρα του διαλείμματος για τσιγάρο, οι συμμετέχοντες πληροφορήθηκαν ότι για κάθε πέντε λεπτά που δεν θα καπνίζουν, θα λαμβάνουν 1 δολάριο έχοντας τη δυνατότητα να κερδίσουν μέχρι και 10 δολάρια.

Ο Δρ Wilson και οι συνεργάτες του παρατήρησαν ότι οι καπνιστές που δεν μπόρεσαν να αντισταθούν στον πειρασμό να καπνίσουν, είχαν πιο αδύναμο το κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου, όταν τους προσέφεραν τη χρηματική αμοιβή.

Το κέντρο της ανταμοιβής βρίσκεται στο κέντρο του εγκεφάλου και πρόκειται για ένα σύστημα που διεγείρεται- όπως το λέει και το όνομά του- από την προσδοκία μιας ανταμοιβής. Μας βοηθάει ουσιαστικά να υιοθετούμε συμπεριφορές που μας κάνουν να νιώθουμε καλά (μέσω της έκλυσης ντοπαμίνης). Είναι απαραίτητο για την επιβίωση μας καθώς χάρη σε αυτό το μηχανισμό αναζητάμε το φαγητό ή αναπαραγόμαστε.




πηγές
pathfinder
in gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου