IQ και προκατάληψη: τι σχέση έχουν μεταξύ τους;

Πάρα πολλές έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα πως το χαμηλό IQ συνδέεται με συντηρητικές κοινωνικές πεποιθήσεις και προκαταλήψεις, συμπεριλαμβανομένων των αντί-γκέι στάσεων και του ρατσισμού. Μήπως όμως το ζήτημα είναι πιο περίπλοκο;

Η πλειοψηφία των επιστημονικών ερευνών έχουν επικεντρωθεί στην ανάλυση της προκατάληψης απέναντι σε κοινωνικές ομάδες που ιστορικά έχουν λιγότερη δύναμη από άλλες, όπως εθνικές μειονότητες, μετανάστες, ομοφυλόφιλους ή γυναίκες, επειδή αυτού του είδους η προκατάληψη έχει αποδειχθεί ότι είναι βλαπτική.

Το κοινό συμπέρασμα αυτών των ερευνών είναι ότι τα άτομα με χαμηλότερο IQ είναι πράγματι πιο προκατειλημμένα έναντι ομάδων όπως οι παραπάνω και πως γενικά, η χαμηλότερη γνωστική ικανότητα σχετίζεται με κοινωνικά (όχι οικονομικά) δεξιόστροφη, συντηρητική ιδεολογία.

Σύμφωνα με νέα μελέτη, όμως, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Social Psychological and Personality Science, αν αναλυθεί η προκατάληψη έναντι οποιασδήποτε ομάδας ανθρώπων, ανεξαρτήτως της κοινωνικής της θέσης, διαπιστώνεται μία διαφορετική σχέση γνωστικών ικανοτήτων και τάσης για προκατάληψη. 

Όπως αναφέρουν οι ερευνητές ψυχολόγοι και συγγραφείς της νέας μελέτης, Mark Brandt από το Πανεπιστήμιο Τίλμπουργκ και Jarret Crawford από το Κολέγιο του Νιου Τζέρσι, οι άνθρωποι σε όλα τα μήκη φάσματος του IQ έχουν προκαταλήψεις, επομένως η νοημοσύνη δεν καθορίζει το κατά πόσο θα είμαστε προκατειλημμένοι ή όχι. 

Υποστηρίζουν, όμως, ότι η νοημοσύνη αλλάζει και καθορίζει τα θύματα της προκατάληψης.

Ο διαφορετικός στόχος της προκατάληψης αναλόγως του IQ

Οι δύο ψυχολόγοι χρησιμοποίησαν δεδομένα από μεγάλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε κατά τις προηγούμενες προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, το 2012, στα πλαίσια της οποίας 5194 Αμερικάνοι ψηφοφόροι κλήθηκαν να αξιολογήσουν τα αισθήματά τους απέναντι σε 24 διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Το IQ των συμμετεχόντων εκτιμήθηκε, τότε, με βάση το λεξιλόγιό τους.

Η προκατάληψη δεν είναι χαρακτηριστικό αποκλειστικά των ατόμων με χαμηλότερο IQ, σύμφωνα με τη νέα μελέτη

Οι Brandt και Crawford διαπίστωσαν, όπως συνάδελφοί τους στο παρελθόν, ότι οι άνθρωποι μεχαμηλότερες γνωστικές ικανότητες είναι περισσότερο προκατειλημμένοι έναντι ορισμένων ομάδων. Ειδικότερα, έτειναν να αντιπαθούν ομάδες στις οποίες η συμμετοχή δεν γίνεται κατ' επιλογή (π.χ. τους γκέι), αλλά και ομάδες που γίνονται γενικά αντιληπτές ως προοδευτικές ή αντισυμβατικές.

Ωστόσο, προχωρώντας σε περαιτέρω ανάλυση των δεδομένων, οι ερευνητές αποκάλυψαν μία ακόμα μορφή προκατάληψης, η οποία σχετίζεται αντιστρόφως με τον δείκτη νοημοσύνης. 

Όπως γράφουν, οι άνθρωποι με ψηλότερο IQ έτειναν να αντιπαθούν ομάδες στις οποίες η συμμετοχή γίνεται κατ' επιλογή (π.χ. τον στρατό), αλλά και ομάδες που γίνονται γενικά αντιληπτές ως συντηρητικές (π.χ. φονταμενταλιστικές οργανώσεις) ή συμβατικές.

Συγκρίνοντας τον βαθμό προκατάληψης, οι δύο ψυχολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα άτομα με σχετικά υψηλές και σχετικά χαμηλές γνωστικές ικανότητες δείχνουν τα ίδια επίπεδα προκατάληψης, απλώς την κατευθύνουν εναντίον διαφορετικών ομάδων. 

"Η μελέτη υποδεικνύει ότι η προκατάληψη δεν είναι αποκλειστικά παρούσα στα άτομα με χαμηλή γνωστική ικανότητα, αλλά σχετίζεται με μία πιο γενική ψυχολογική διαδικασία", σχολίασε ο Brandt στο Live Science. Μία ψυχολογική διαδικασία την οποία ο ίδιος εντοπίζει στην τάση των ανθρώπων να αντιπαθούν όσους έχουν διαφορετικές ηθικές αξίες. Ως εκ τούτου, καταλήγει:

"Θέλουμε να φτάσουμε στο σημείο όπου θα μπορούμε να λέμε 'Διαφωνώ μαζί σου, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν σε συμπαθώ κατ 'ανάγκην'. Αλλά αυτό φαίνεται να είναι κάτι σχετικά σπάνιο”.

pathfinder